Rostworowski Tadeusz Maria (1860–1928), architekt, malarz. Ur. 21 III w Kowalewszczyźnie koło Tykocina. Był wnukiem Stefana (zob.), synem Romana i Marii z Glogerów, młodszym bratem Stanisława (zob.), starszym bratem Michała (zob.) i Karola (zob.).
W l. 1868–9 uczęszczał R. do szkoły w Poznaniu, a od r. 1870 w Warszawie, gdzie ukończył gimnazjum. Od r. 1876 do 1885 z przerwami studiował w ASP w Petersburgu. W r. 1882 był tam uczniem architektów Alfreda Parlanda i Wasyla Kennela. Dwa jego studenckie projekty wyróżnione zostały srebrnymi medalami. Po wykonaniu pracy dyplomowej – Projekt pałacu wielkoksiążęcego w stolicy – otrzymał w r. 1885 stopień architekta 2 kl. Odbył również studia w Krakowie (w r. 1887), Monachium i Paryżu.
R. osiadł w Wilnie, gdzie rychło stał się jedną z bardziej popularnych postaci miejscowego towarzystwa. Otrzymywał liczne zamówienia od okolicznego ziemiaństwa na budowę i rozbudowę dworów, pałaców i kościołów. Wzniósł m. in. pałac dla Puttkamerów w Bolciennikach w stylu angielskiego neogotyku (ok. 1890–6). W r. 1891 współpracował przy budowie cesarskiego pałacu w Białowieży z głównym projektantem N.J. de Rochefortem. Rozbudował drewniany, osiemnastowieczny dwór Chomińskich w Olszewie nad Straczą, do którego w r. 1893 dostawił murowane skrzydła mieszczące pokoje gościnne. Współpracował też z belgijskim architektem de Waegh przy neogotyckiej rozbudowie pałacu Władysława Tyszkiewicza w Landwarowie ukończonej w r. 1899. Wspólnie z Bronisławem Mineyko zaprojektował dla Wańkowiczów nowy dwór w Rudakowie, wybudowany w r. 1900. W końcu XIX w. rozpoczęto wedle projektu R-ego przebudowę w stylu neorenesansowym monumentalnego pałacu Józefa Biszewskiego w Łyntupach. R. zbudował lub przebudował blisko trzydzieści kościołów na Podlasiu i Litwie, z których wspomnieć należy neorensensansową świątynię w Parafianowie, kościoły w Bieniakoniach (1901), Landwarowie, Malatach, Krewie, Białej Wace i Solecznikach oraz kaplicę pałacową w kształcie rotundy, nakrytej kopułą, w Mołodowie Skirmunttów (1905–8).
Wiele budowli realizowanych przez R-ego znajdowało się w samym Wilnie. W ostatnim dziesięcioleciu XIX w. wznosił tam oprócz gmachów użyteczności publicznej całe kompleksy wielopiętrowych domów czynszowych i własnościowych, zwłaszcza przy nowo wytyczonej ul. Szopena i na rozbudowującym się przedmieściu Pohulanka. Ich elewacje, starannie opracowane w duchu eklektyzmu, prezentują charakterystyczną dla wychowanków Akademii Petersburskiej skłonność do łączenia form monumentalnego klasycyzmu z neobarokowym, mięsistym detalem. Wyłącznie w stylu neobarokowym przebudował R. w r. 1895 miejski pałac Ignacego Korwin-Milewskiego. Dużą popularność przyniosła mu realizacja reprezentacyjnego hotelu «St. Georges» (obecnie «Vilnius»), którego budowę sam sfinansował. Hotel, otwarty w styczniu 1894, sprzedał w dwa lata później spółce obywatelskiej, zachowując jednak dla siebie w tym budynku reprezentacyjny apartament. Stał się człowiekiem zamożnym, dysponował majątkiem obliczanym na 300 tys. rb.; oprócz hotelu posiadał w Wilnie trzy kamienice czynszowe i fabrykę ołówków «Fortuna». Był też właścicielem majątku Leśna na Suwalszczyźnie. W l. n. do projektowanych budowli wprowadzał elementy modernizmu i funkcjonalizmu (dom J. Ślizienia w Wilnie, 1913). W r. 1914 (wspólnie z K. Zimmermannem) R. dokonał przebudowy głównego wejścia do pałacu w Duniłowiczach.
Po r. 1918 wraz z K. Zimmermannem R. prowadził Biuro Budowlane, które, wg ogłoszenia, «sporządza projekty domów czynszowych, kościołów, willi, pałaców, wnętrz, kosztorysy i zapewnia nadzór techniczny». Uczestniczył również w pracach zespołu odbudowującego stacje kolejowe Dyrekcji Wileńskiej. Powstało wówczas kilkadziesiąt dworców kolejowych, na ogół w stylu dworkowym i zakopiańskim. R. był jednym z założycieli i długoletnim prezesem Tow. Techników w Wilnie.
Poza architekturą R. zajmował się z zamiłowaniem malarstwem. Wykonywał dzieła monumentalne, jak plafon w dworze w Dubośni, czy plafon sali bibliotecznej pałacu w Narowli, do sali dużej jadalni tego pałacu namalował kilkanaście obrazów o treści mitologicznej jak Apollo i Muzy, Powrót Diany z polowania, Eros i Psyche, zaś «owale nad lustrami wypełnił olejnymi portretami najpiękniejszych pań z okolicy» (R. Aftanazy). R. uprawiał też malarstwo sztalugowe o treści religijnej i alegorycznej, malował liczne portrety (w Muz. Narod. w Warszawie znajduje się jego rysunkowy Portret Ludomira Janowskiego z r. 1888, we dworze w Widzach Łowczyńskich było 5 portrecików akwarelowych malowanych przez R-ego). Ukończył niektóre z obrazów rozpoczętych przez przedwcześnie zmarłego brata, Stanisława. Zmarł nagle na atak serca 23 VIII 1928 w hallu hotelu «St. Georges». Pochowany został na cmentarzu Rossa w Wilnie.
R. był żonaty (od r. 1898) z Zofią z Oskierków, z którą miał syna Andrzeja (1899–1980), ziemianina, oficera saperów WP, i niezamężną córkę Marię Różę (1903–1961), dyrektora Wydziału Ogrodnictwa w Min. Rolnictwa.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Kondakov, Imperatorskaja Akad. Chudožestv (pod Rastworowski); Łoza, Architekci; – Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, W. 1986–7 I–IV; Jaroszewski T. S., O siedzibach neogotyckich w Polsce, W. 1981 s. 237; Lukšionyte N., Tadeušas Rostworovskis, „Statyba ir architektūra” 1985 nr 6 s. 31–2; Rostworowski S. M., Glogerówna z Dobrochów, „Kontakty” 1987 nr 46 s. 10; – Lorentz S., Album Wileńskie, W. 1986 s. 49; Żółtowska J., Inne czasy, inni ludzie, Londyn 1959 s. 14, 64, 174, 176, 221; – „Kur. Warsz.” 1928 nr 247, wyd. wieczorne, s. 9; – IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.; – Mater. Red. PSB: Stefan M. Rostworowski, Genealogia rodu…, A. Śnieżko, Rossa – miasto umarłych. Groby zasłużonych, Wr. 1970 cz. III s. 380–2 (mszp.); – Arch. rodzinne i informacje Stanisława J. Rostworowskiego z W.
Robert M. Kunkel